Polska 29 maja – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 29-05-2024, 08:00
Artykuł
PAP, dzieje.pl; grafika własna

Tego dnia papież Grzegorz XIII nadał królowi Stefanowi Batoremu tytuł Fidei Defensor (Obrońca Wiary); rozpoczęto budowę portu w Gdyni; kardynałem został mianowany arcybiskup metropolita krakowski Karol Wojtyła; prezydent Lech Wałęsa rozwiązał Sejm i Senat, ogłaszając przedterminowe wybory; prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o powołaniu komisji ds. badania wpływów rosyjskich. Urodzili się m. in. Władysław Łoziński, Piotr Drzewiecki, Antoni Ponikowski, Mieczysław Wolfke, Maria Danilewicz-Zielińska, Wacław Felczak, Barbara Winiarska. Zmarli natomiast: Joachim Lelewel, Franciszek Mirecki, Urszula Ledóchowska, Emil Przedrzymirski-Krukowicz, Adam Chętnik, Janusz Minkiewicz, Jerzy Pilch oraz Maria Mirecka-Loryś.

1421 - Mińsk Mazowiecki otrzymał prawa miejskie.

1493 – Wielki mistrz zakonu krzyżackiego Johann von Tieffen złożył w Poznaniu hołd lenny królowi Janowi I Olbrachtowi.

1543 – Lubartów (wówczas pod nazwą Lewartów) uzyskał prawa miejskie.

1580 - Za zasługi w obronie wiary katolickiej i jako zachęta do dalszych działań, szczególnie przeciwko Turkom i Tatarom, papież Grzegorz XIII nadał królowi Stefanowi Batoremu tytuł Fidei Defensor (Obrońca Wiary).

1617 - Kapituła Warmińska na swym posiedzeniu podjęła decyzję o budowie dużej wagi we Fromborku. Jej montaż stwarzał szersze możliwości usprawnienia wymiany handlowej, chodziło przede wszystkim o handel lnem.

1768 – Poseł rosyjski w Warszawie Nikołaj Repnin wydał w imieniu carycy Katarzyny Wielkiej deklarację przeciwko konfederacji barskiej zawiązanej „pod sztandarem fanatyzmu i rebelii”.

1792 - Zawieszone zostały obrady Sejmu Wielkiego, które rozpoczęły się w październiku 1788 r.

1843 - W Oparach pod Samborem urodził się Władysław Łoziński - powieściopisarz, historyk, publicysta, kolekcjoner dzieł sztuki.

1861 - W Paryżu zmarł Joachim Lelewel, jeden z największych polskich uczonych, historyk, bibliograf, numizmatyk, działacz niepodległościowy, członek Rządu Narodowego w czasie Powstania Listopadowego; „Nauka była zatrudnieniem całego mego życia, jest ona moją drugą ojczyzną” - mawiał o sobie.

1862 - W Krakowie zmarł Franciszek Mirecki, kompozytor, dyrygent, pedagog.

1865 - W Warszawie urodził się Piotr Drzewiecki, inżynier, przemysłowiec, działacz społeczno-gospodarczy; w latach 1917-1921 prezydent Warszawy; założyciel i prezes Ligi Pracy (1933-1939); w 1942 r. aresztowany przez Niemców; zmarł w 1943 r. w berlińskim więzieniu Moabit.

1878 - W Siedlcach urodził się Antoni Ponikowski, inżynier, profesor i rektor Politechniki Warszawskiej; w latach 1921-1922 premier RP oraz minister oświaty, kultury i sztuki; od 1928 r. w Chrześcijańskiej Demokracji; poseł na Sejm (1930-1935); w czasie II wojny światowej w Delegaturze Rządu RP na Kraj.

1883 - W Łasku urodził się Mieczysław Wolfke, fizyk, profesor Politechniki Warszawskiej; twórca podstaw holografii.

1901 – W Dreźnie odbyła się premiera opery Manru, jedynej w dorobku Ignacego Jana Paderewskiego.

1907 - W Aleksandrowie Kujawskim urodziła się Maria Danilewicz-Zielińska, historyk literatury, pisarka, działaczka emigracyjna, w latach 1943-1973 dyrektor Biblioteki Polskiej w Londynie.

1916 - W Golbicach (pow. Łęczyca) urodził się Wacław Felczak, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca tematyki środkowoeuropejskiej; żołnierz AK, kurier i emisariusz rządu RP na uchodźstwie, po wojnie więziony przez władze komunistyczne. W latach 70-tych jeździł na Węgry, gdzie współpracował przy powstawaniu demokratycznej opozycji. W roku 1987, dawał wykład na spotkaniu jednego ze studenckich klubów naukowych oraz opowiadał o polskich doświadczeniach walki o wolność. Wtedy też, zagadnął go młody prawnik, Viktor Orbán. Zapytał on Felczaka, jakie kierunki powinna przyjąć węgierska opozycja. Polski naukowiec odparł, że Węgrzy powinni założyć partię polityczną. Dodał że, mają się oczywiście liczyć z aresztowaniami i represjami, ale w jego mniemaniu, wszystko wskazuje na to, iż nie potrwają one długo. W marcu następnego roku, Orbán wraz z przyjaciółmi powołał Związek Młodych Demokratów Fidesz. Już po rozpadzie bloku komunistycznego, założyciel tego ugrupowania został premierem Węgier.

1919 - W Poznaniu zakończono budowę pociągu pancernego Danuta.

1921 – Poświęcono bazylikę Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie.

1921 - Rozpoczęto budowę portu w Gdyni.

1932 - W Warszawie przy ulicy Wawelskiej otwarto Instytut Radowy, który powstał z inicjatywy Marii Skłodowskiej-Curie; polska noblistka instytut otworzyła wspólnie z prezydentem RP Ignacym Mościckim (obecnie Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie).

1939 - W Rzymie zmarła Urszula Ledóchowska, założycielka Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego (urszulanek szarych); kanonizowana w 2003 r. przez papieża Jana Pawła II.

1943 - W Warszawie na terenie getta Niemcy rozstrzelali około 600 więźniów Pawiaka.

1952 - W Skierniewicach urodziła się Barbara Winiarska, aktorka.

1957 - W Toronto zmarł Emil Przedrzymirski-Krukowicz, generał WP, w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowódca Armii „Modlin”, a następnie tzw. armii gen. Przedrzymirskiego, którą dowodził w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim.

1967 - Papież Paweł VI mianował kardynałem arcybiskupa metropolitę krakowskiego Karola Wojtyłę.

1967 - W Warszawie zmarł Adam Chętnik, etnograf, działacz społeczny i oświatowy, badacz kultury kurpiowskiej, założyciel regionalnych muzeów w Łomży i Nowogrodzie.

1974 - Sejm przyjął ustawę o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa w zamian za rentę oraz ustawę o rentach dla inwalidów wojennych i rodzin po poległych żołnierzach.

1981 - W Warszawie zmarł Janusz Minkiewicz, poeta, satyryk; współpracował m.in. z „Przekrojem”, „Szpilkami”, „Cyrulikiem Warszawskim”.

1993 - Prezydent Lech Wałęsa rozwiązał Sejm i Senat, ogłaszając przedterminowe wybory.

2020 – W Kielcach zmarł Jerzy Pilch, pisarz, publicysta, dramaturg i scenarzysta filmowy, autor „Bezpowrotnie utraconej leworęczności”, „Pod Mocnym Aniołem”, kolejnych tomów „Dziennika”, „Miasta utrapienia”, „Nart Ojca Świętego”.

2022 – W Warszawie zmarła major Maria Mirecka-Loryś, działaczka obozu narodowego, Komendantka Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, działaczka Polonii amerykańskiej.

2023 – Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę o powołaniu komisji ds. badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Polski w latach 2007–2022.



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy