Polska 29 czerwca – co wydarzyło się tego dnia

PAP, dzieje.pl; grafika własna

Tego dnia Zygmunt Heljasz ustanowił rekord świata w pchnięciu kulą; rozpoczęło emisję Polskie Radio Gdańsk; podczas Kongresu Nauki Polskiej podjęto decyzję o utworzeniu PAN; po protestach w Poznaniu Józef Cyrankiewicz mówił o odcinaniu rąk przez władzę ludową; rozpoczął obrady X Zjazd PZPR; FSO zakończono produkcję „Fiata 125p”; uroczyście otwarto Muzeum Katyńskie. Urodzili się m. in. Józef Lompa, Ada Sari, Gustaw Lutkiewicz, Sławomir Mrożek. Zmarli natomiast: Ignacy Paderewski, Andrzej Kijowski, Grzegorz Białkowski, Janina Paradowska, Irena Szewińska oraz Andrzej Zakrzewski.

1676 – Rodzina Tarnowskich ufundowała w Dzikowie, (dzisiejszej dzielnicy Tarnobrzega) kościół i klasztor dominikański (obecnie Sanktuarium Matki Bożej Dzikowskiej).

1797 - W Oleśnie urodził się Józef Lompa, śląski pisarz, nauczyciel i etnograf.

1886 - W Wadowicach urodziła się Ada Sari, właściwie Jadwiga Szajer, śpiewaczka, występowała na największych scenach operowych świata, m.in. we Włoszech i USA.

1886 - W Luksemburgu urodził się Robert Schuman - francuski polityk, premier Francji, uważany jest za jednego z założycieli Unii Europejskiej. Wspólnie z francuskim ekonomistą Jeanem Monnetem i kanclerzem Niemiec Konradem Adenauerem doprowadził do porozumienia między Francją a Niemcami w sprawie wspólnego zarządzania przemysłami stalowym i węglowym, dając początek Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali.

1895 - Wysadzono w powietrze wieżę kościelną, kończąc tym samym rozbiórkę kościoła i klasztoru karmelitów w Bydgoszczy.

1924 - W Kownie urodził się Gustaw Lutkiewicz, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Powszechnym w Warszawie, występował w Teatrze Telewizji, w słuchowiskach, m.in. w powieści radiowej „W Jezioranach”; wykonawca ballad Bułata Okudżawy; wystąpił w filmach „Gangsterzy i filantropi”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”, „Ogniem i mieczem”, „Pan Wołodyjowski”, „Lokis. Rękopis profesora Wittembacha”, a także w serialach „Stawka większa niż życie”, „Alternatywy 4” i „Złotopolscy”.

1930 - W Borzęcinie urodził się Sławomir Mrożek, dramatopisarz, prozaik, satyryk, eseista, rysownik; autor m.in. dramatów „Policja”, „Indyk”, „Tango”, „Emigranci”, „Portret”, „Pieszo”, „Miłość na Krymie”, zbiorów opowiadań „Półpancerze praktyczne”, „Słoń”, „Wesele w Atomicach”, a także autobiograficznej książki „Baltazar”.

1930 - W Krakowie w Starym Teatrze obradował zwołany przez Centrolew Kongres Obrony Prawa i Wolności Ludu.

1932 - Zygmunt Heljasz ustanowił w Poznaniu rekord świata w pchnięciu kulą (16,05 m).

1940 - W lasku „Brzask” niedaleko Skarżyska-Kamiennej w ramach akcji AB Niemcy rozstrzelali około 760 Polaków z okolicznych miejscowości.

1940 - NKWD rozpoczęło trzecią masową deportację polskich obywateli w głąb Związku Sowieckiego; objęła ona ok. 80 tys. obywateli polskich, którzy przed wrześniem 1939 r. nie mieszkali na ziemiach inkorporowanych przez ZSRS; 84 proc. deportowanych stanowili Żydzi.

1941 - W Nowym Jorku zmarł Ignacy Paderewski, pianista, kompozytor, działacz społeczny, mąż stanu; jako premier i minister spraw zagranicznych podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski.

1943 - W Wałbrzychu zmarła księżna Maria Teresa Oliwia Hochberg, nazywana Daisy, angielska arystokratka, małżonka księcia pszczyńskiego Hansa Heinricha XV Hochberga, związana z zamkiem w Pszczynie i zamkiem Książ.

1944 - W Warszawie żołnierze 1. kompanii batalionu „Zośka” Kedywu KG AK uwolnili kilkunastu więźniów politycznych z więziennego Szpitala Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej.

1945 - Rozpoczęło emisję Polskie Radio Gdańsk.

1951 - W Warszawie rozpoczął obrady I Kongres Nauki Polskiej, który podjął decyzję o utworzeniu Polskiej Akademii Nauk.

1956 - W przemówieniu radiowym, po pacyfikacji robotniczych protestów w Poznaniu, premier Józef Cyrankiewicz stwierdził: „Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewien, że mu tę rękę władza odrąbie w interesie klasy robotniczej, w interesie chłopstwa pracującego i inteligencji”.

1980 - W leśniczówce w miejscowości Pranie na Mazurach otwarto Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.

1985 - W Warszawie zmarł Andrzej Kijowski, prozaik, eseista, krytyk literacki, scenarzysta filmowy.

1986 - W Warszawie rozpoczął obrady X Zjazd PZPR.

1989 - W Warszawie zmarł prof. Grzegorz Białkowski, fizyk, poeta, profesor i rektor Uniwersytetu Warszawskiego; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; w wyborach 4 czerwca 1989 r. wybrany senatorem z list Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.

1991 - W warszawskiej FSO zakończono produkcję Fiata 125p.

1993 - W Warszawie odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Katyńskiego; jego pierwszą siedzibą był Fort Czerniaków; obecnie znajduje się ono na Cytadeli.

2002 - Andrzej Barcikowski został szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a Zbigniew Siemiątkowski - szefem Agencji Wywiadu; obie agencje zastąpiły zlikwidowany Urząd Ochrony Państwa.

2016 – W Warszawie zmarła Janina Paradowska, dziennikarka i publicystka, związana m.in. z tygodnikiem „Polityka”.

2018 – W Warszawie zmarła Irena Szewińska, najwybitniejsza lekkoatletka w dziejach polskiego sportu, zdobywczyni siedmiu medali olimpijskich, rekordzistka Polski, Europy i świata w biegach na 100, 200, 400 metrów, w skoku w dal i sztafetach, wiceprezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego, członkini Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.